Trên thế giới kỹ thuật số ngày nay, nguy cơ mất dữ liệu và vi phạm quyền riêng tư đang ngày càng gia tăng. Và trong danh sách các mối đe dọa này, spyware đóng vai trò quan trọng. Vậy, spyware là gì và tại sao chúng ta cần quan tâm đến nó? Hãy khám phá những điều này để bảo vệ bản thân và thông tin cá nhân của mình.
Spyware là gì?
Phần mềm gián điệp spyware là một loại phần mềm được thiết kế để giám sát hoạt động của một máy tính hay thiết bị di động mà người dùng không biết. Mục đích chính của spyware là thu thập thông tin cá nhân, dữ liệu nhạy cảm hoặc thông tin khác của người dùng để gây hại đến người dùng như tống tiền, lừa đảo.v.v..
Spyware thường được cài đặt lén lút trên máy tính hoặc thiết bị di động thông qua các phương tiện như email lừa đảo, trang web độc hại, hoặc phần mềm giả mạo. Sau khi cài đặt thành công, spyware sẽ hoạt động ẩn danh và gửi thông tin thu thập được về cho người tạo ra nó hoặc bên thứ ba liên quan.
Ví dụ về Spyware
FinFisher: Được biết đến như một công cụ gián điệp do công ty Gamma International phát triển, FinFisher có khả năng theo dõi và giám sát các hoạt động trên máy tính và thiết bị di động. Nó có thể ghi lại thông tin như tin nhắn, email, cuộc gọi và thậm chí cả màn hình.
Pegasus: Là một spyware do công ty NSO Group phát triển. Pegasus đã gây chú ý lớn khi nó được sử dụng để tấn công và xâm nhập vào các thiết bị iPhone thông qua các lỗ hổng bảo mật của iMessage. Nó cho phép kẻ tấn công truy cập vào hầu hết các hoạt động trên thiết bị, bao gồm cả tin nhắn, cuộc gọi, camera và vị trí địa lý.
ZeuS: cũng được gọi là Zbot, là một phần mềm gián điệp và mã độc nguy hiểm được sử dụng để đánh cắp thông tin tài khoản ngân hàng và thông tin cá nhân. Nó thường được phân phối qua các email lừa đảo hoặc trang web độc hại và có khả năng ghi lại các thông tin như mật khẩu và thông tin ngân hàng của người dùng.
DarkComet: là một công cụ gián điệp tự do được phát triển bởi người viết mã nguồn mở Pháp. Nó cung cấp các tính năng giám sát từ xa, bao gồm việc chụp ảnh màn hình, ghi lại âm thanh và theo dõi hoạt động của bàn phím.
BlackShades: là một phần mềm gián điệp phổ biến được sử dụng cho mục đích xâm nhập và kiểm soát từ xa máy tính. Nó cung cấp khả năng xem màn hình, ghi lại âm thanh, truy cập vào webcam và thu thập các thông tin nhạy cảm.
Spyware hoạt động như thế nào?
Các hoạt động mà spyware có thể thực hiện bao gồm:
- Xâm nhập: Spyware thường được cài đặt trên máy tính hoặc thiết bị di động của người dùng thông qua các phương thức xâm nhập như tải xuống từ các trang web không an toàn, mở tập tin đính kèm của email không xác định, cài đặt các phần mềm giả mạo hoặc lợi dụng các lỗ hổng bảo mật trong hệ điều hành hoặc ứng dụng.
- Ẩn danh và tiêm vào hệ thống: Sau khi xâm nhập, spyware thường cố gắng ẩn danh và tiêm vào hệ thống để tránh bị phát hiện. Nó có thể thay đổi tên file, thư mục hoặc quyền truy cập, và thậm chí tạo ra các tiến trình, dịch vụ hoặc registry key giả mạo để che giấu mình.
- Giám sát và thu thập thông tin: Spyware theo dõi và ghi lại các hoạt động của người dùng mà không được sự cho phép. Nó có thể ghi lại các thông tin như lịch sử duyệt web, hoạt động đăng nhập, gõ phím, tin nhắn, cuộc gọi, email và các tệp tin đã mở. Một số spyware còn có khả năng chụp ảnh màn hình hoặc quay video từ webcam.
- Truyền thông tin về phía người tạo spyware: Sau khi thu thập thông tin, spyware truyền thông tin này về phía người tạo ra nó. Thông tin có thể được truyền qua kết nối mạng hoặc lưu trữ tạm thời trong các tệp tin và sau đó được gửi đi khi có kết nối Internet.
- Thực hiện các hành động không mong muốn: Một số spyware có khả năng thực hiện các hành động không mong muốn trên hệ thống. Điều này có thể bao gồm việc hiển thị quảng cáo không mong muốn, chuyển hướng trình duyệt đến các trang web không đáng tin cậy, thay đổi cài đặt hệ thống hoặc thậm chí cài đặt và thực thi các phần mềm độc hại khác.
Tác hại của Spyware
Spyware có thể gây ra nhiều tác hại đáng kể cho người dùng và hệ thống máy tính. Dưới đây là một số tác hại chính của spyware:
Xâm nhập quyền riêng tư: Spyware có khả năng theo dõi và thu thập thông tin cá nhân, bao gồm tên người dùng, mật khẩu, thông tin tài khoản ngân hàng, số thẻ tín dụng và thông tin nhạy cảm khác. Thông tin này có thể được sử dụng cho mục đích lừa đảo, truy cập trái phép vào tài khoản hoặc bị chia sẻ với bên thứ ba không đáng tin cậy.
**Mất quyền kiểm soát: **Spyware có thể chạy ẩn danh và lén lút trên hệ thống máy tính, khiến người dùng mất quyền kiểm soát và không thể nhận biết hoạt động của nó. Nó có thể thay đổi cài đặt, ghi lại các hoạt động và thậm chí kiểm soát từ xa máy tính, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến tính ổn định và hiệu suất của hệ thống.
Giảm hiệu suất máy tính: Spyware tiêu tốn tài nguyên máy tính và băng thông mạng để thực hiện các hoạt động giám sát và ghi lại dữ liệu. Điều này dẫn đến giảm hiệu suất và tốc độ làm việc của máy tính, làm cho hệ thống trở nên chậm chạp và không ổn định.
Tác động đến trình duyệt và trải nghiệm trực tuyến: Một số spyware có khả năng chuyển hướng trình duyệt web đến các trang không mong muốn hoặc hiển thị quảng cáo không mong muốn. Điều này gây phiền hà và ảnh hưởng đến trải nghiệm trực tuyến của người dùng.
Mở cánh cửa cho các mối đe dọa khác: Spyware có thể là cửa sau cho việc cài đặt các phần mềm độc hại khác, chẳng hạn như virus, ransomware hoặc keylogger. Điều này có thể gây ra tác động nghiêm trọng, từ việc mã hóa dữ liệu đến việc đánh cắp thông tin cá nhân hoặc tiền bạc.
Mất thời gian và nguồn lực: Người dùng phải dành thời gian và công sức để phát hiện, loại bỏ và ngăn chặn spyware. Việc xử lý và khắc phục hậu quả của spyware có thể gây mất thời gian, gây phiền toái và tốn kém nguồn lực.
Dấu hiệu khi bị nhiễm Spyware
Dưới đây là một số dấu hiệu cho thấy bạn có thể bị nhiễm spyware trên máy tính hoặc thiết bị di động của mình:
Hiệu suất máy tính chậm: Máy tính hoặc thiết bị di động của bạn bắt đầu hoạt động chậm hơn bình thường mà không có lý do rõ ràng. Các ứng dụng mở chậm, thời gian phản hồi kéo dài, và thao tác trên hệ thống trở nên không đáng tin cậy.
Quảng cáo không mong muốn: Bạn nhận thấy xuất hiện quảng cáo pop-up không mong muốn khi bạn duyệt web hoặc sử dụng các ứng dụng khác. Điều này có thể là dấu hiệu của một loại spyware nhắm vào hiển thị quảng cáo hoặc chuyển hướng trình duyệt của bạn.
Thay đổi trình duyệt và trang chủ: Trình duyệt web của bạn bị thay đổi mà không có sự cho phép của bạn. Trang chủ, công cụ tìm kiếm mặc định hoặc các trang mở mới có thể bị thay đổi thành các trang không mong muốn hoặc trang quảng cáo.
Tiêu thụ tài nguyên cao: Spyware tiêu tốn nhiều tài nguyên hệ thống, như CPU, bộ nhớ hoặc băng thông mạng. Bạn có thể thấy máy tính hoặc thiết bị di động trở nên nóng hơn thường, quạt làm việc ồn ào hơn, hoặc băng thông mạng bị sử dụng quá mức mà không có lý do rõ ràng.
Thay đổi cài đặt: Cài đặt, cấu hình hệ thống hoặc tùy chọn bảo mật bị thay đổi mà không có sự cho phép của bạn. Ngoài ra, có thể xuất hiện các biểu tượng, tiện ích hay phần mềm mới mà bạn không nhớ cài đặt.
Mất quyền kiểm soát: Máy tính hoặc thiết bị di động thực hiện các hành động không mong muốn mà không có sự can thiệp của bạn, ví dụ như gửi email không xác định, truy cập vào các trang web không mong muốn hoặc cài đặt các ứng dụng không được phép.
Các cách phòng và chống Spyware
Cài đặt phần mềm diệt virus và phần mềm chống spyware: Sử dụng một giải pháp diệt virus và chống spyware đáng tin cậy để bảo vệ máy tính hoặc thiết bị di động của bạn. Đảm bảo cập nhật định kỳ các phiên bản mới nhất và cho phép tính năng quét thường xuyên.
Duy trì hệ điều hành và ứng dụng cập nhật: Đảm bảo rằng hệ điều hành và các ứng dụng trên máy tính hoặc thiết bị di động của bạn luôn được cập nhật đến phiên bản mới nhất. Việc này giúp bảo vệ khỏi các lỗ hổng bảo mật đã được vá.
Sử dụng một tường lửa (firewall): Kích hoạt tường lửa trên máy tính hoặc thiết bị di động để kiểm soát các kết nối mạng và ngăn chặn các hoạt động không mong muốn từ các ứng dụng hay quy trình không xác định.
Cẩn thận với email và tập tin đính kèm: Hãy cẩn thận khi mở các email không xác định hoặc từ nguồn không đáng tin cậy. Tránh mở tập tin đính kèm từ email không được xác minh hoặc tải xuống từ các trang web đáng ngờ.
Tránh truy cập vào trang web độc hại: Hạn chế truy cập vào các trang web không đáng tin cậy, trang web có nội dung độc hại hoặc trang web được liên kết từ email hoặc tin nhắn không xác định.
Kiểm tra nguồn gốc của phần mềm và ứng dụng: Tải phần mềm và ứng dụng từ nguồn tin cậy và kiểm tra xem chúng có được phát triển bởi các nhà phát triển đáng tin cậy hay không. Tránh cài đặt phần mềm từ nguồn không rõ nguồn gốc hoặc không đáng tin cậy.
Hạn chế quyền truy cập cho ứng dụng: Kiểm tra và chỉ cấp quyền truy cập cần thiết cho các ứng dụng trên máy tính hoặc thiết bị di động của bạn. Điều này giúp ngăn chặn các ứng dụng không mong muốn truy cập vào dữ liệu cá nhân của bạn.
Sử dụng các ứng dụng hỗ trợ bảo mật: Có thể sử dụng các ứng dụng bổ sung như trình duyệt web có tích hợp chế độ bảo vệ chống spyware hoặc các công cụ giám sát hoạt động hệ thống để phát hiện các hoạt động không mong muốn.
Hạn chế cung cấp thông tin cá nhân: Hãy cẩn trọng khi cung cấp thông tin cá nhân trực tuyến. Chỉ cung cấp thông tin cho các trang web có độ tin cậy cao và hãy xem xét chính sách bảo mật của họ trước khi chia sẻ thông tin.
Sao lưu dữ liệu quan trọng: Định kỳ sao lưu dữ liệu quan trọng của bạn để đảm bảo rằng bạn có thể khôi phục dữ liệu trong trường hợp bị mất hoặc mã hóa bởi spyware hoặc các mối đe dọa khác.
Bằng việc tìm hiểu về phần mềm gián điệp spyware là gì, bạn đã thấy một bức tranh toàn diện về sự nguy hiểm của nó. Những hiểu biết này đã khơi dậy sự nhận thức và cảnh giác của bạn, giúp bạn xác định và ngăn chặn spyware trước khi nó gây hại. Hãy theo dõi và đọc them nhiều bài viết của mình nhé. Cảm ơn các bạn!